Hermotorisering (2019)

De aandrijving van de Philotrain SHM 26 kit werd geleverd in de vorm van een Tenshodo SPUD WB 26. Zoals al dikwijls genoemd tijdens de bouw van dit model, waren de rijeigenschappen van dit ding minder dan wenselijk, om het zo maar te zeggen. Na veel prutsen en experimenteren bleek ik niet in staat de SPUD betrouwbaar te laten rijden, zeer tot mijn frustratie moet ik toegeven. Uiteindelijk besloot ik het model als niet-rijdend in mijn vitrine te plaatsen.

Maar het bleef me bezig houden en in de loop van de tijd zocht ik naar oplossingen die vooral gericht waren om zelf een nieuw onderstel te bouwen. Ik kocht een Sagami aandrijving in de hoop dat ik die op de een of andere manier passend zou kunnen maken. Dat lukte niet. Het grootste probleem was de zeer beperkte ruimte. De asafstand bedraagt slechts 26 mm en de omloopplaat is volledig gesloten. Er is eigenlijk niet meer plek dan voor weer een andere SPUD. Zelfs ondervloer-aandrijvingen waren vaak nét iets hoger of langer.

Na veel puzzelen met bestaande producten besloot ik tot zelfbouw. Ik kocht Alan Gibson wielen, geveerde asbussen, afstandsbussen voor het frame, een motor van Tramfabriek en diverse onderdelen voor riemaandrijving van Nigel Lawton. Ik had eindelijk een plan. Ik maakt frameplaten uit messingplaat. Op enig moment, ontdekte ik een fout in die frameplaten die ik niet meer kon herstellen of ik moest weer nieuwe frameplaten te maken. Daar bleef het werk liggen. Mijn aandacht ging uit naar andere projecten en het bleef allemaal een idee: "moet ik nog eens doen".

Eerdere pogingen

Bovenste helft: een poging tot zelfbouw, de kleinste motor van de drie is die van de Tramfabriek.
Onderste helft rechts: de Sagami aandrijving die nooit toegepast is.

De Universal Power Bogie

De inhoud van de zending was overzichtelijk.

• Een ets met de framedelen, afstandsplaten en een bovenplaat en wat ringetjes.
• Een zakje met delen van de aandrijving.
• Een tweede zakje was toegevoegd omdat ik conversiebusjes nodig had om mijn 1/8"Alan Gibson wielen op de 2 mm assen te laten passen.
• Er zat ook een langere drijfas in die ik nog had om twee vliegwielen toe te voegen.

De meegeleverde handleiding was simpel maar doeltreffend. Voor iemand die ooit een lok heeft gebouwd is alles zelfverklarend. Ten overvloede zaten er toch enkele duidelijk tekeningen bij om enkele duistere passages in de bouw toe te lichten.

De publicatie van bouwbeschrijving op deze website is vriendelijk toegestaan door Mark Clark

De losse componenten van de aandrijving

Bouwen

De delen worden uit de ets gehaald en geviijld. Normaliter laat je delen zo lang mogelijk in de ets zitten om ze makkelijk te herkennen, maar deze kit bevat zo weinig onderdelen dat je het er allemaal net zo goed in één keer uit kunt halen.

Ik zaagde en vijlde twee assen van 20,0 mm lang van 2,0 mm rondstaal. Ik schuinde de uiterste randen af.

Een beetje opschonen met staalwol deed een wonder ten aanzien van het gladde oppervlak.

De afstandhouders voor het frame werden gesoldeerd. Er zijn meerdere posities in de frameplaten mogelijk om de asbussen te plaatsen om de juiste asafstand te verkrijgen.

Zo zit de motor in het frame. De lineaal laat zien hoe klein de Universal Power Bogie is. Ik maakte deze foto alleen om de plaatsing van de motor te laten zien. De handleiding stelt duidelijk dat je eerst de tweede frameplaat moet solderen en daarna de motor met een draai in het gat moet plaats. Ik vergat dat en soldeerde de tweede frameplaat met motor er al tussen. Het is wat meer gepruts, maar ja deze hobby gaat over prutsen.

Als je de eerste bus hebt geruimd maak je een markering op de ruimer met een watervaste pen en de andere drie bussen kunnen dan heel snel op dezelfde maat geruimd worden.

Hetzelfde verhaal gaat op voor de Delrin tandwielen, met dien vestande dat je nu mikt op een klemmende passing. Als die is bereikt, wordt het tandwiel exact in het midden geplaatst. Die locatie wordt gemarkeerd met een watervaste pen. Dan wordt het tandwiel iets opzij geschoven, wat epoxy aangebracht en het tandwiel teruggeschoven waarbij de epoxy onder het tandwiel gewerkt wordt.

De gaten in de wormwielen zijn ook ondermaats en net als de delrin tandwielen zouden ze tot de klem moeten worden geruimd. Maar in de praktijk zal het moeilijk zijn de wormwielen dan nog op de as te persen als de aandrijfas in het frame zit. Dus ik koos er voor de worm wielen ietsje meer te ruimen en zodat ze makkelijk over de aandrijfas zouden schuiven. Met epoxy zal ik ze dan later zekeren.

Omdat ruimers taps zijn is het verstandig gelijkmatig van beide zijden te ruimen zodat het smalste gedeelte ongeveer in het midden komt.

Nu wordt de motor geplaatst en de andere helft van het frame gesoldeerd.

Ik draaide van messing staf twee messing vliegwielen van 7 mm lang en 6 mm breed . Elk weegt echter slechts twee gram!

Het gat in het midden werd iets ondermaats geboord en geruimd tot hij precies op de aandrijfas paste.

Ik kon de vliegwielen niet langer maken omdat ik anders in de knoei kom met de schroefjes waarmee het onderstel aan de bovenbouw vastgezet moet worden. Ik kon ze ook niet breder maken omdat de vliegwielen anders tegen de bovenbouw aanlopen.

Ik hoop dat vier gram een merkbaar verschil maakt, zoniet dan heb ik het geprobeerd :-)

Even een foto om te laten zien waar de vliegwielen komen te zitten.

Als je de eerste twee wielen aan één zijde lijmt, hoef je je nog niet druk te maken over kwartering.

Het derde wiel wordt gelijmd en bij benadering gekwarteerd. Het is niet nodig om exact 90 graden te verkrijgen, mits straks beide assen maar dezelfde hoek hebben. Dus 90 graden op het oog is goed genoeg.

Voor Nederlandse stoomloks geldt de vuistregel dat de rechterzijde voorloopt, d.w.z. dat het rechterwiel met de kruk op drie uur (naar voren) staat als de linkerlruk op twaalf uur (naar boven) staat als je recht tegen het wielvlak aankijkt.

Ik maakte twee tijdelijke koppelstangen die exact correspondeerden met de wielbasis van de lok.

Toen de lijm van het derde wiel was uitgehard, lijmde ik het vierde wiel en plaatste de koppelstangen. Ik reed de lok heel rustig heen en weer over een stuk rails. Daardoor drukte het derde wiel het vierde op zijn plaats via de koppelstang. Kwarteren gebeurt volledig automatisch in exact de postie van het derde wiel. Daarna liet ik de lijm harden.

De drijfas wordt geplaatst tegelijk met de grote poelie en de riem. Niet vergeten want hierna kan je dat niet alsnog doen zonder de boel weer uit elkaar te halen.

Vervolgens plaatste ik een ringetje aan de buitenzijde als eerste stap van het monteren van de wormwielen.

De kunst wordt nu om alleen het wormwiel te lijmen en dan ook echt alleen het wormwiel. Daarvoor gebruik ik een stuk papier dat ingevet wordt met vaseline om twee redenen:

• lijm pakt niet op vet, dus als er wat overtollige lijm is dat kan dat geen kwaad;
• het paper schept meteen klein beetje speling wanneer het verwijderd wordt.

Het papier wordt voorgeboord, ietsje ondermaats waardoor er een kraag ontstaat als je hem over de as trekt. Dan wordt het papier ingevet met een kwastje.

Daarna deed ik een beetje lijm op de drijfas. Hoewel het papier er is om de lijm tegen te houden moet je toch spaarzaam zijn, het gaat over kleine druppeltjes.

Het wormwiel wordt een beetje heen weer gedraaid bij het opschuiven zodat de lijm eronder gewerkt wordt.

Na het het harden van de lijm gaat het ook zo met het tweede wormwiel. Deze kun je niet heen en weer draaien bij het opschuiven, omdat het Delrin tandwiel nu geblokkeerd wordt door het andere wormwiel over de drijfas en de koppelstangen. Die koppelstangen moeten echt blijven zitten anders zijn straks de twee wormwielen niet gesynchroniseerd en de feedback over de koppelstang zorgt er dan voor dat de aandrijving blokkeert. Dus niet alleen het kwarteren is van belang maar ook het synchroniseren van de wormwielen.

Maar, geen probleem, gewoon met de draad meedraaien en het wormwiel schroeft zich vanzelf op zijn plaats.

Klaar! Twee nieuwe koppelstangen.

Stroomafnemers

De stroomafnemers werden gemaakt door twee stroken met koper bekleed pcb-plaat aan elkaar te verbinden met een draad van 0,35 mm fosforbrons. De isolatiemantel van een leeggeplukt stukje snoer diende zowel als afstandhouder als ter voorkoming van kortsluiting over de motor.

Een zelfgemaakte bovenplaat

De meegeleverde bovenplaat (onder) was te kort voor mijn doelen dus ik maakte een nieuwe van 0,75 mm messing plaat.

Daartussen werd het frame geplaatst. De profielen zorgen voor voldoende grip als een beetje epoxy tussen wordt gedaan.

Het vierkante gat zorgt voor voldoende ruimte voor de bovenste poelie die ietsjes boven het frame uitsteekt.

...de Universisal Power Bogie geplaastst en verschoven tot hij op de juiste plek zit.

SHM 26 toont haar nieuwe hoefjes. Ze loopt prima.

De SHM 26 in de stal met een aantal andere eigen bouwsels.